Khi trên đầu rợp trắng mây trôi!

-Nhà thơ Hoàng Cát rời chiến trận với chiếc chân giả và mảnh đạn trong đầu. Về với đời thường, có lúc anh lâm vào cảnh ngộ "tưởng chừng như không sống nổi". Nhưng Hoàng Cát đã vịn vào thơ mà đứng dậy.  Để vô ưu với  đời.  Như chưa từng đau. Chưa từng khổ.

"Chỉ biết bây giờ mình đang sống"

Đến bây giờ, Hoàng Cát chừng như đã nhận ra rằng chẳng còn gì là quan trọng nữa, sống hay chết, được hay mất, cũng không còn băn khoăn nhiều. Điều tuyệt vời nhất là những phút giây hiện tại, Hoàng Cát có một gia đình ấm cúng, có bạn bè thân thiết, có người để trao gửi tình yêu và có thơ.

Từ kiếp nhân sinh mà đến được chỗ thanh thản, Hoàng Cát đã đi một chặng đường nhọc nhằn hơn rất nhiều người khác. Nguyễn Huy Thiệp từng viết: “Cuộc đời trôi đi đơn giản, day đi dứt lại làm gì?”. Với cuộc đời Hoàng Cát, khó mà nói đến hai chữ đơn giản. Và những tập thơ tê tái buồn trước đây của Hoàng Cát quả thật day đi đã lắm, dứt lại đã nhiều.

Có lẽ cũng chẳng cần lo lắng quá cho Hoàng Cát, khi anh đã ở cái tuổi biết mình, biết người, biết đời. Tinh thần hiện sinh của anh thật mạnh mẽ. Hoàng Cát đau khổ của ngày hôm qua đã thuộc về quá khứ. Hoàng Cát bây giờ chi chút từng giây phút sống. Anh tận hưởng niềm hạnh phúc trong tình cảm gia đình, anh viết những bài thơ về vợ, về con, về cháu chứa chan tình cảm. Anh cũng cảm động và hạnh phúc nghẹn ngào trước tình cảm bạn bè.

Thế là xuất hiện một Hoàng Cát rất chơi, rất nghênh ngang, thoải mái như chưa từng thấy:

Vẫn bít rít quần “gin”, phông cộc
Mặc kệ trên đầu rợp trắng mây trôi 
(Còn ngày nào)

Chỉ đến giờ này, Hoàng Cát mới thực sự quyết định: cái gì đã qua để nó đi qua, chỉ cần biết bây giờ mình đang sống..

Các bạn ơi, tôi yêu các bạn lắm!

Năm 1974, Hoàng Cát viết truyện Cây táo ông Lành, và bị “tai nạn sa cành táo" – theo kiểu nói của bè bạn. Anh bị quy cho tội danh nặng nề, mất việc, viết báo không đâu dám in. Anh lâm vào hoàn cảnh cùng quẫn cả về đời sống và về tinh thần.

Hoàng Cát có nhiều bài thơ nhắc lại thuở tủi cực trong cuộc đời. Có mấy câu thơ đơn sơ thế này: Hăm ba tết: đập tan tành quán cóc/Kẹo bánh hất tung, tôi ôm mặt khóc òa!...mà như xát muối. Những năm tháng ấy anh đã làm tới 17 nghề để kiếm sống: làm nem chạo, nấu kẹo vừng, cuốn thuốc lá, bỏ mối thuốc lào, nuôi gà, nuôi lợn,...và bán chè chén vỉa hè là một nghề trong số đó. Vì thế mà có những câu thơ trên.

Những ngày giáp tết lạnh thấu xương, Hoàng Cát yếu ớt với cái chân trái giả và một mảnh đạn vẫn nằm trong hộp sọ, với cuộc sống tưởng chừng không bao giờ có ngày mai, đã cuồng nộ đã đập tan cái quán nước vỉa hè của mình, để rồi lại ôm mặt khóc bất lực, tuyệt vọng. Mệt mỏi đến mức anh đã từng nghĩ Chỉ muốn nằm cho cỏ mọc trên lưng (Buồn hoang).

Một nhà thơ, một nhạc sỹ cùng có những câu chữ lạnh người, bởi họ đều nhìn ra cái tội tình xiết bao của thân phận mình và thân phận con người.

Thơ Hoàng Cát không chuốt gọt chữ nghĩa. Thậm chí nhiều câu, nhiều từ lóng ngóng vụng về. Nhưng sự hồn nhiên, lòng chân thật thì không giấu vào đâu được, cứ đầy ứa ra từng câu từng chữ. Đọc Hoàng Cát, biết anh vui thật buồn thật, cười thật khóc thật nên cảm động vô cùng. 

Ai đã gặp Hoàng Cát trong những buổi gặp mặt bạn bè, càng hiểu anh là người không thể dối trá: bao giờ cũng là một Hoàng Cát mặt đỏ bừng, nước mắt chứa chan, ôm hết bạn thơ này đến bạn văn khác rồi kêu lên: Các bạn ơi, tôi yêu các bạn lắm!

Tóc trắng vẫn  đơn phương yêu

Hoàng Cát bay giờ có mái tóc trắng xóa. Anh đưa nó vào thơ khiến người ta ngậm ngùi với hình ảnh trở đi trở lại: mây trắng, “tóc trắng mây rồi”, “tóc anh trắng rồi”, “tóc trắng xóa trên đầu”, “trên đầu rợp trắng mây trôi”... Ngậm ngùi lắm chứ, khi mà người ta đang đi đến giới hạn cuối cùng của đời mình. Anh thảng thốt: “Bất ngờ tóc trắng rụng đầy tay.

Hoàng Cát sinh năm Nhâm Ngọ, 1942, quê: Nam Lạc, Nam Đàn, Nghệ An; sống tại Hà Nội từ 1960; là hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Tác phẩm đã in. Thơ:  Tháng giêng dai dẳng (1991); Ngôi sao biếc (1994); Mùa thu -  tình yêu cuộc đời (1999); Thì hãy sống (2002); Cám ơn vỉa hè (2006);  Thanh thản (2008); Tuyển tập thơ Hoàng Cát (2009). Truyện: Chuyện tình của Xin

Và Hoàng Cát...yêu!  Đọc những câu thơ viết cho người trong trái tim anh, nhận ra Hoàng Cát cứ yêu như mới yêu lần đầu hoặc là đang yêu lần cuối vậy. Anh tuyên bố: “Tôi sẽ chết nếu không sống trong một tình yêu nào đó, dù là tình yêu đơn phương” - rồi anh thêm - “mà hầu như là đơn phương cả”...

Hoàng Cát có một blog cá nhân trên trang vnweblogs, nơi tụ họp của nhiều nhà văn, nhà thơ và những người yêu văn chương. Rồi một ngày, anh đem lòng si mê một blogger nữ tên là Phương Phương chân thành, tha thiết. Hoàng Cát hồn nhiên kể về mối tình đơn phương tuối xế bóng này một cách nồng nhiệt như thể mới 20. Rất nhiều bài thơ tình của anh mang hình bóng nàng:

Hoàng hôn rồi – anh vẫn ném thia lia
Những tia nắng cuối đời cho số phận
Thì em hỡi! Việc gì anh lẩn tránh
“Anh yêu em” – Anh quyết nói to lên!
(Người trên blog)

Và đây là hai câu thơ tình tuyệt hay của Hoàng Cát, chỉ người yêu ở cái tuổi này và yêu tha thiết lắm mới viết được thế:

Tóc anh trắng trên đầu nức nở
Tim vẫn hồng nhịp đập thương yêu
(Buông neo)

Sao mình chưa chết?

Thơ Hoàng Cát sau này nhắc nhiều đến cái chết. Theo anh sự sống nói chung và cuộc sống hẹp nói riêng không có một tí giá trị nào nếu không có cái chết. Hoàng Cát tự nhủ: trong một khoảng hạn hẹp, sống thế nào đó để chết thanh thản. Cái chết đã trở thành một ám ảnh, một triết lý trong thơ anh.

Hoàng Cát nói về cái chết thấm thía lắm, bởi ít ai đối mặt với cái chết nhiều như anh. Trong chiến tranh cái chết kề sát bên đã đành, 15 năm nghi án cũng là chết theo một cách nào đó, và khi được viết trở lại, cuộc sống thoải mái hơn thì căn bệnh nhồi máu cơ tim lại mọc lên trong người anh, chực cướp anh đi bất cứ lúc nào... Mỗi buổi sáng thức dậy, Hoàng Cát vẫn tự hỏi mình: sao đêm qua mình nằm ngủ mà không chết.

Hoàng Cát ngạc nhiên tuyên bố: Tôi chưa chết, đấy mới là chuyện lạ.

Nhưng Hoàng Cát không sợ hãi, bi lụy khi nói đến cái chết. Với anh, cái chết có ý nghĩa sâu sắc, nó cho anh biết giá trị của sự sống để sống cho ra sống, chẳng phí hoài. Và cái chết cũng là chốn đi về, khi Hoàng Cát đã chọn cho mình một sự buông neo thanh thản, mà theo anh, là một cái chết đẹp:

Mỗi ngày sống – với tôi, giờ đây đều rất tuyệt.
Trong cô đơn, tôi nghe Mozart
Beethoven, Chopin, Subert, và Bach
Tôi tan chảy vào âm thanh tuyệt đích

Âm nhạc và Thi ca
Đó là Hạnh phúc lớn lao có thật.
Tắm đẫm nhạc – xác thỏa lòng nhắm mắt
Hòa tâm huyết vào thơ – hồn thanh thản buông neo.
(Chào)

Hoàng Cát có nhiều bài thơ tự nhủ mình, hướng mình đến sự thanh thản, đến tình yêu, tình thương, sự dâng hiến hết mình. Phải chăng anh đã đạt đến một mức nào đó của cái tâm vô sở cầu. Hoàng Cát bây giờ: Tôi sung sướng như là không – tôi nữa.

Nhưng điều này ở anh cũng khiến người ta có cảm xúc suy nghĩ lẫn lộn, phần mừng vui vì Hoàng Cát đang hạnh phúc; phần buồn thương vì có vẻ như Hoàng Cát đã sắp xếp xong mọi sự, chỉ chờ một cuộc gọi là ra đi...

Mà rồi ai chẳng có một cuộc ra đi như thế, chỉ có điều liệu có được tâm hồn thơ thới đến dường kia.

theo Nguyễn Hoàng Diệu Thủy

___________________________________________________________