Hoa sim còn tím mãi

Mai Linh

Cứ mỗi lần về quê, đi qua vùng dứa Nga Sơn, Hà Trung, nhìn những nón mê nghèo bạc phếch hai bên đường, những dãy đồi hoang phủ đầy hoa sim tím lại thấy vừa đi qua thân phận của Hữu Loan:

Màu tím hoa sim
Tím chiều rừng hoang biền biệt.

Câu chuyện tình trắc trở mà Hữu Loan kể qua dằng dặc của chiều tím hoa sim có lẽ không ai không biết đến. Khi chuyển qua giai điệu của âm nhạc chắc hẳn ai cũng có một lần nghe. Bài thơ sáng tác từ năm 1949 với lời kể giản dị về số phận của một chiến binh với người vợ ở quê nhà nhưng lại như kể về biền biệt những cuộc chia ly, mất mát giữa hậu phương và mặt trận của cả một thế hệ.

Hoa sim, một loại hoa nở trên những đỉnh đồi cằn cỗi của tháng năm, tháng sáu, chỉ thích ứng với khí hậu và thổ nhưỡng của vùng bán sơn địa. Không hiểu sao lại thế, nó giống như hoa bần ly chỉ mọc trên những ngôi mộ của cát trắng miền Trung, rau má trên những con đê và ruộng đồng Thanh Hóa. Hữu Loan xa quê đi kháng chiến chắc cũng mang theo cả trời nỗi niềm của xứ sở này. Nó ám vào thơ ông và tự nhiên biền biệt lại trở thành một tính từ để cái sắc tím hoa sim nở mãi, nở mãi cho một hôn nhân buồn nhưng bất hủ.

Thực ra, kể về những thân phận chiến tranh là chuyện không mới. Nó cũ từ khi con người biết yêu đương, sinh con đẻ cái, biết chia sẻ và tư lợi, biết giảng hòa và gây hấn, biết nhường nhịn và giằng giật, biết đến hoa và máu. Đó là hai mặt của chúng sinh. Đọc Màu tím hoa sim mới ý thức về một vết thương sâu, nhưng vết thương đó lại rỉ máu về phía của lương tri. Nó thực sự là một tiếng kêu cứu của con người trước những cuộc biệt ly lẽ ra không đáng có. Màu tím hoa sim vì thế không phủ một màu tang ảm đạm. Nó tím mãi và biền biệt trong ký ức.

Đi xa Hữu Loan, nhớ một ông già đông con, túng bấn, còng lưng, tì những xe thồ đá lên dốc của dãy núi Tam Điệp trong cái nắng rần rật của Nga Sơn. Nhớ chòm râu và mái tóc trắng như mây, một gương mặt quắc thước, gồ ghề của đồi núi. Nhớ vùng quê lưu giữ kỷ niệm buồn trong một bài thơ không thể không làm ta rung động.

Trong ta có một Hữu Loan như thế, trọn vẹn và dai dẳng trong trí nhớ. Tím mãi một hoa sim.

___________________________________________