Những bài thơ Nga đầu tiên về Sài Gòn

(TNTT>) Theo các tài liệu, sớm nhất là đầu năm 1863, nhà văn Nga nổi tiếng K.V.Stanyukovich đã có mặt ở Sài Gòn và có một số ghi chép về phía nam Việt Nam. Sau đó, ông cho đăng những ghi chép này với tên gọi Những người Pháp ở Kohinhine trên tuyển tập Hàng hải.

Về thơ, nhà thơ N.S.Gumiliev được xem là người đầu tiên viết về Việt Nam, với chùm thơ 5 bài (trong đó có bài mang hẳn tựa đề An Nam), viết tại Paris năm 1917, in thành sách năm 1918. Cảm hứng thơ của Gumiliev ca ngợi nếp sống bình lặng với những giá trị Nho phong trong gia đình người Việt, truyền thống thưởng trà và ngâm nga thơ phú như một nét văn hóa đặc sắc.

Đồng thời với N.S.Gumiliev, thậm chí còn sớm hơn, phải kể đến một nhà thơ Nga trẻ thời đó tên Nikandr Alekseev - người theo lệnh nhập ngũ quân viễn chinh Nga, theo chiếc tàu Amiral Latouche Treville (con tàu mà người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã xuống xin làm phụ bếp, tại bến Nhà Rồng, khởi đầu cho quá trình tìm đường cứu nước – TN TT>). Dọc theo hải trình hồi đầu thế kỷ 20, tàu này đã nhiều lần dừng lại ở Hồng Kông, Sài Gòn và Singapore. Nikandr Alekseev cùng nhiều lính Nga khác đã cập cảng Sài Gòn tháng 2.1916: cảnh sắc, khí hậu nhiệt đới với cái nắng chang chang cùng con người phương Nam nơi đây đã hấp dẫn nhà thơ trẻ và các bạn đồng hành.

Họ - những chàng trai, và Sài Gòn - xứ sở lần đầu họ đặt chân tới, tất cả như trong mơ. Những hàng cọ, những cô gái, giọng nói, nụ cười, ánh mắt... hút hồn các chàng trai Nga; cộng vào đó là nỗi nhớ quê nhà, những cây liễu trúc buồn trên những cánh đồng Nga..., tất cả dấy lên cảm xúc mãnh liệt trong lòng, thành những dòng thơ tài hoa của N.Alekseev. Chắc tác giả cũng không ngờ mình có vinh dự là một trong những nhà thơ Nga đầu tiên đặt chân tới Việt Nam và viết những câu thơ Nga đầu tiên về một đất nước mà sau đó ít lâu, sẽ có mối quan hệ vô cùng sâu sắc với tổ quốc mình.
Nhà thơ Nikandr Alekseev sinh năm 1892, trong một gia đình nghèo ở Pskov. Lớn lên, ông về Petersburg kiếm việc làm và cộng tác với một số báo, tạp chí. Sau cuộc mít-tinh tưởng niệm Lev Tolstoy, ông buộc phải lưu lạc về phía nam như Yalta, Odessa, Kharkov..., năm 1911 về lại Pskov, nhập ngũ 1912 và được điều sang Pháp 1916 - 1920. Ông đã xuất bản tập thơ đầu Mùa xuân, năm 1916 tại Petersburg. Tới Paris, ông xuất bản 3 tác phẩm: Vòng hoa cho người nằm xuống (thơ, 1917), Tyi-nyi-nyi (1919) và Bài ca gửi gió (1920). Trở về Nga, ông tích cực tham gia vào cuộc cách mạng của giai cấp vô sản và tiếp tục sáng tác. Trường ca Chiến lũy đầu tiên (1955) là một trong những tác phẩm được đánh giá cao. Nhà thơ lớn Pavel Antokolsky cho rằng “…những ai yêu thích thơ ca Nga cũng sẽ đọc nó”. Ông mất năm 1963.

Chùm thơ N.Alekseev viết tại Sài Gòn gồm 5 bài: Ở Đông Dương, Ở Sài Gòn, Những cây cọ, Gửi cô gái phương Nam, Mối sầu cùng những bài thơ khác viết trong cuộc viễn hành được tập hợp in trong tập Vòng hoa cho người nằm xuống xuất bản năm 1917 tại Paris và là tập thơ thứ hai của ông. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc bài Ở Sài Gòn, những câu thơ Nga đầu tiên về Việt Nam được viết tại Sài Gòn mùa xuân 1916, qua bản dịch thơ của nhà thơ Vũ Xuân Hương.
Anatoly Sokolov

Ở Sài Gòn
Chính xác vào đêm, mà như sắp sáng
Con linh dương cân đối, mại mềm
Bước uyển chuyển vút trên sàn ván
Thật hút hồn cô gái trẻ xinh!
Những cặp mắt, ánh nhìn mê hoặc
Dưới bầu trời mã não phương nam
Tìm âu yếm, người ta cầu đêm xuống...
Để mặt trời thôi cái nắng chang chang...
Cân đối dáng hình, bầu ngực, bờ vai
Nàng công chúa hiện ra từ cổ tích...
Bờ môi xâu chuỗi lời châu ngọc...
Ánh mắt uy quyền, mà chẳng giận hờn ai.
Còn xung quanh, ôi lạy Chúa nhân từ!
Giới quý phái Sài Gòn mồ hôi nhễ nhại
Các đầm nhảy vắt người khoang ghế
Vẻ bơ phờ, thiếu ngủ, thờ ơ.
Duy một nàng diện bộ đồ voan
Con linh dương – mại mềm, cân đối
Vẫn uyển chuyển lướt quanh sàn ván
Thật hút hồn cô gái trẻ xinh!
Có điều gì sau dáng dịu dàng kia...
Mắt gặp mắt dường tia nắng đốt
Mà không lẽ, nắng Sài Gòn nóng bỏng
Chẳng làm chảy tan mềm - dù đó cục băng Nga?

Sài Gòn, tháng 2.1916
(Dịch từ nguồn tài liệu của nhà Việt Nam học Anatoly Sokolov)
_____________________________________________________________